Knowledge

Ngāi Tai ki Tāmaki

Source 📝

114: 106: 98: 63: 191:
In 2015 the Crown settled with Ngāi Tai ki Tāmaki over historic grievances, including both financial and cultural compensation. In 2021, Ngāi Tai ki Tāmaki paid $ 97 million to the Crown to purchase the land
452: 397: 425: 504: 227:
and recognition that although the islands are administered by the Department of Conservation, Ngāi Tai ki Tāmaki has traditional ownership (
1229: 477: 561: 212: 640: 231:). This decision had implications for the Department of Conservation management plans for the conservation estate, including the 1450: 839: 1244: 200:. The sale took place on 30 March 2021, in accordance with the 2015 deed of settlement previously signed with the Crown. 240: 236: 1367: 1633: 1234: 1249: 1224: 715: 232: 1479: 1474: 1239: 1047: 554: 128: 208: 17: 982: 949: 844: 700: 1404: 1534: 1439: 911: 854: 1511: 1379: 601: 1269: 1166: 1638: 1347: 547: 1136: 1074: 1264: 1254: 797: 742: 673: 578: 1191: 1017: 1069: 113: 79: 859: 1281: 1201: 1174: 1057: 759: 732: 8: 1184: 1022: 812: 683: 185: 160: 1521: 1460: 1259: 899: 1585: 1317: 1291: 1151: 987: 954: 224: 1219: 1086: 1062: 921: 894: 817: 688: 1597: 1591: 992: 807: 695: 660: 650: 1428: 1307: 1302: 1052: 959: 754: 354: 91: 1500: 1495: 220: 193: 170: 1559: 1423: 1331: 1286: 1156: 1146: 1037: 1032: 997: 964: 906: 887: 784: 737: 375: 181: 163:. Te Irirangi Drive, a major highway in Manukau City, is named after one of their 1539: 1276: 1141: 916: 834: 802: 764: 678: 606: 509: 223:
islands. The court decision was based on giving effect to principles within the
216: 197: 136: 1394: 1357: 1124: 1109: 1012: 882: 295: 132: 75: 1342: 941: 877: 792: 774: 668: 346: 123: 1580: 1384: 1179: 1114: 621: 1627: 1196: 974: 144: 1505: 1490: 1444: 1352: 1336: 1325: 1119: 1079: 1042: 1027: 824: 633: 596: 591: 272: 1614: 1610: 705: 611: 140: 1529: 1484: 1468: 1433: 1412: 1389: 1372: 1362: 1296: 1104: 829: 505:"Supreme Court ruling pauses Aoraki/Mt Cook National Park management plan" 570: 402: 252: 1418: 1211: 1096: 926: 645: 121:
The founding ancestors of Ngāi Tai ki Tāmaki came to New Zealand in the
94:). It is one of the twelve members of the Hauraki Collective of tribes. 54: 727: 586: 539: 1131: 749: 720: 628: 534: 320: 31: 616: 165: 152: 1551: 1007: 710: 180:
at Umupuia Beach, between Maraetai and Clevedon. They also use the
156: 83: 148: 30:"Ngāi Tai" redirects here. For Ngāi Tai of the Bay of Plenty, see 1564: 1002: 931: 426:"Record deal: Iwi buys land under top Auckland school for $ 97m" 105: 869: 398:"Crown signs $ 12.7m treaty settlement with Ngai Tai ki Tamaki" 235:, and led to a pause in the review of the management plans for 177: 453:"Auckland iwi wins court case over Rangitoto rights stoush" 478:"DOC delays review of national parks after talks with iwi" 97: 62: 204: 50: 127:
migration canoe and left it when it was dragged across
215:
for exclusive rights to run commercial operations on
1625: 555: 1609:‡ Tribes that are located in both the 562: 548: 502: 139:. Their descendants occupied parts of the 61: 117:Te Waiarohia/Te Naupata - Te Wai o Taiki 569: 300:Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand 112: 104: 96: 1230:Ngāti Kahungunu ki Te Whanganui-a-Orotu 503:Littlewood, Matthew (5 February 2019). 450: 78:tribe that is based in the area around 14: 1626: 296:"Tāmaki tribes - The tribes of Tāmaki" 293: 543: 451:Neilson, Michael (14 December 2018). 1451:Taranaki Whānui ki te Upoko o te Ika 840:Ngāti Porou ki Harataunga ki Mataora 24: 1245:Ngāti Kahungunu ki Tamakinui a Rua 641:Ngāpuhi / Ngāti Kahu ki Whaingaroa 241:Westland Tai Poutini National Park 25: 1650: 528: 378:. Ngāi Tai ki Tāmaki Tribal Trust 237:Aoraki / Mount Cook National Park 294:Taonui, Rāwiri (22 March 2017). 211:, allowing them to apply to the 27:Māori iwi (tribe) in New Zealand 496: 470: 444: 418: 406:. Fairfax NZ. 12 November 2015 390: 368: 339: 313: 287: 265: 13: 1: 1235:Ngāti Kahungunu ki Heretaunga 258: 1250:Ngāti Kahungunu ki Wairarapa 1225:Ngāti Kahungunu ki Te Wairoa 7: 246: 10: 1655: 1475:Te Atiawa o Te Waka-a-Māui 1440:Te Atiawa ki Whakarongotai 1240:Ngāti Kahungunu ki Tamatea 535:Ngāi Tai ki Tāmaki website 327:. Te Potiki National Trust 213:Department of Conservation 29: 1607: 1573: 1550: 1520: 1459: 1403: 1368:Te Āti Haunui-a-Pāpārangi 1316: 1210: 1165: 1095: 973: 940: 868: 783: 659: 577: 60: 49: 44: 39:Māori iwi in New Zealand 1380:Te Korowai o Wainuiārua 602:Ngāti Kahu ki Whangaroa 155:, as well as Clevedon, 131:, the portage from the 845:Ngāti Pūkenga ki Waiau 701:Ngāti Whātua o Kaipara 118: 110: 102: 1480:Ngāti Apa ki te Rā Tō 1048:Ngāti Kea Ngāti Tuarā 912:Ngāti Korokī Kahukura 855:Ngāti Rāhiri Tumutumu 116: 108: 100: 1270:Ngāti Te Whatuiāpiti 1265:Maungaharuru Tangitū 1255:Ngāti Rongomaiwahine 743:Ngāti Te Ata Waiohua 571:List of iwi and hapū 347:"Ngāi Tai ki Tāmaki" 275:. Hauraki Collective 1192:Te Aitanga-a-Māhaki 1185:Te Aitanga-a-Hauiti 1018:Ngāti Rangiteaorere 716:Ngāti Whātua Ōrākei 1634:Ngāi Tai ki Tāmaki 1512:Ngāti Tūmatakōkiri 1405:Te Moana o Raukawa 1292:Heretaunga Tamatea 1137:Te Whānau-ā-Apanui 1075:Ngāti Tūrangitukua 860:Ngāti Tara Tokanui 850:Ngāi Tai ki Tāmaki 770:Ngāi Tai ki Tāmaki 432:. 21 November 2023 225:Treaty of Waitangi 207:won a case in the 119: 111: 103: 72:Ngāi Tai ki Tāmaki 45:Ngāi Tai ki Tamaki 1621: 1620: 1175:Ngāriki Kaiputahi 1058:Ngāti Rangiwewehi 760:Te Kawerau ā Maki 733:Te Ākitai Waiohua 484:. 4 February 2019 147:as far inland as 69: 68: 16:(Redirected from 1646: 1260:Ngāti Rakaipaaka 1070:Ngāti Tūwharetoa 900:Ngāti Paretekawa 564: 557: 550: 541: 540: 522: 521: 519: 517: 500: 494: 493: 491: 489: 474: 468: 467: 465: 463: 448: 442: 441: 439: 437: 422: 416: 415: 413: 411: 394: 388: 387: 385: 383: 372: 366: 365: 363: 361: 343: 337: 336: 334: 332: 317: 311: 310: 308: 306: 291: 285: 284: 282: 280: 269: 194:Macleans College 171:Tara Te Irirangi 109:Whakakaiwhara Pā 65: 42: 41: 21: 1654: 1653: 1649: 1648: 1647: 1645: 1644: 1643: 1624: 1623: 1622: 1617: 1603: 1569: 1546: 1516: 1455: 1399: 1312: 1282:Ngāti Pāhauwera 1220:Ngāti Kahungunu 1206: 1202:Ngāi Tāmanuhiri 1161: 1091: 1087:Ngāti Whakahemo 1063:Ngāti Rangitihi 969: 936: 922:Ngāti Hinerangi 895:Ngāti Maniapoto 864: 835:Te Patukirikiri 818:Ngāti Whanaunga 779: 765:Te Patukirikiri 689:Ngāti Whanaunga 655: 573: 568: 531: 526: 525: 515: 513: 501: 497: 487: 485: 476: 475: 471: 461: 459: 449: 445: 435: 433: 424: 423: 419: 409: 407: 396: 395: 391: 381: 379: 374: 373: 369: 359: 357: 351:Te Kāhui Māngai 345: 344: 340: 330: 328: 319: 318: 314: 304: 302: 292: 288: 278: 276: 271: 270: 266: 261: 249: 198:Bucklands Beach 176:Ngāi Tai has a 137:Manukau Harbour 40: 35: 28: 23: 22: 15: 12: 11: 5: 1652: 1642: 1641: 1636: 1619: 1618: 1608: 1605: 1604: 1602: 1601: 1595: 1589: 1583: 1577: 1575: 1571: 1570: 1568: 1567: 1562: 1556: 1554: 1548: 1547: 1545: 1544: 1543: 1542: 1537: 1526: 1524: 1518: 1517: 1515: 1514: 1509: 1503: 1498: 1493: 1488: 1482: 1477: 1472: 1465: 1463: 1457: 1456: 1454: 1453: 1448: 1442: 1437: 1431: 1429:Ngāti Kauwhata 1426: 1421: 1416: 1409: 1407: 1401: 1400: 1398: 1397: 1392: 1387: 1382: 1377: 1376: 1375: 1365: 1360: 1355: 1350: 1345: 1340: 1334: 1329: 1322: 1320: 1314: 1313: 1311: 1310: 1308:Ngāi Te Ohuake 1305: 1303:Ngāti Ranginui 1300: 1294: 1289: 1284: 1279: 1274: 1273: 1272: 1267: 1262: 1257: 1252: 1247: 1242: 1237: 1232: 1227: 1216: 1214: 1208: 1207: 1205: 1204: 1199: 1194: 1189: 1188: 1187: 1177: 1171: 1169: 1167:Te Tai Rāwhiti 1163: 1162: 1160: 1159: 1154: 1149: 1144: 1139: 1134: 1129: 1128: 1127: 1117: 1112: 1107: 1101: 1099: 1093: 1092: 1090: 1089: 1084: 1083: 1082: 1077: 1067: 1066: 1065: 1060: 1055: 1053:Ngāti Rongomai 1050: 1045: 1040: 1035: 1030: 1025: 1023:Ngāti Tarāwhai 1020: 1015: 1005: 1000: 995: 990: 985: 979: 977: 971: 970: 968: 967: 962: 960:Ngāti Ranginui 957: 952: 946: 944: 942:Tauranga Moana 938: 937: 935: 934: 929: 924: 919: 914: 909: 904: 903: 902: 892: 891: 890: 885: 878:Waikato Tainui 874: 872: 866: 865: 863: 862: 857: 852: 847: 842: 837: 832: 827: 822: 821: 820: 815: 813:Ngāti Tamaterā 810: 805: 800: 789: 787: 781: 780: 778: 777: 775:Waikato Tainui 772: 767: 762: 757: 755:Ngāti Manuhiri 752: 747: 746: 745: 740: 735: 725: 724: 723: 718: 713: 708: 703: 693: 692: 691: 686: 684:Ngāti Tamaterā 681: 676: 665: 663: 657: 656: 654: 653: 648: 643: 638: 637: 636: 626: 625: 624: 619: 614: 609: 604: 599: 594: 583: 581: 579:Te Tai Tokerau 575: 574: 567: 566: 559: 552: 544: 538: 537: 530: 529:External links 527: 524: 523: 495: 469: 443: 417: 389: 367: 355:Te Puni Kōkiri 338: 312: 286: 263: 262: 260: 257: 256: 255: 248: 245: 233:National Parks 92:Māori language 82:, part of the 67: 66: 58: 57: 47: 46: 38: 26: 9: 6: 4: 3: 2: 1651: 1640: 1637: 1635: 1632: 1631: 1629: 1616: 1612: 1606: 1599: 1596: 1593: 1590: 1587: 1586:Ngāti Ākarana 1584: 1582: 1579: 1578: 1576: 1572: 1566: 1563: 1561: 1560:Ngāti Mutunga 1558: 1557: 1555: 1553: 1549: 1541: 1538: 1536: 1533: 1532: 1531: 1528: 1527: 1525: 1523: 1519: 1513: 1510: 1507: 1504: 1502: 1499: 1497: 1494: 1492: 1489: 1486: 1483: 1481: 1478: 1476: 1473: 1470: 1467: 1466: 1464: 1462: 1458: 1452: 1449: 1446: 1443: 1441: 1438: 1435: 1432: 1430: 1427: 1425: 1424:Ngāti Raukawa 1422: 1420: 1417: 1414: 1411: 1410: 1408: 1406: 1402: 1396: 1393: 1391: 1388: 1386: 1383: 1381: 1378: 1374: 1371: 1370: 1369: 1366: 1364: 1361: 1359: 1356: 1354: 1351: 1349: 1346: 1344: 1341: 1338: 1335: 1333: 1332:Ngāti Mutunga 1330: 1327: 1324: 1323: 1321: 1319: 1315: 1309: 1306: 1304: 1301: 1298: 1295: 1293: 1290: 1288: 1287:Ngāti Hineuru 1285: 1283: 1280: 1278: 1275: 1271: 1268: 1266: 1263: 1261: 1258: 1256: 1253: 1251: 1248: 1246: 1243: 1241: 1238: 1236: 1233: 1231: 1228: 1226: 1223: 1222: 1221: 1218: 1217: 1215: 1213: 1209: 1203: 1200: 1198: 1197:Rongowhakaata 1195: 1193: 1190: 1186: 1183: 1182: 1181: 1178: 1176: 1173: 1172: 1170: 1168: 1164: 1158: 1157:Ngāi Te Rangi 1155: 1153: 1152:Ngāti Pūkenga 1150: 1148: 1147:Ngāti Ruapani 1145: 1143: 1140: 1138: 1135: 1133: 1130: 1126: 1123: 1122: 1121: 1118: 1116: 1113: 1111: 1108: 1106: 1103: 1102: 1100: 1098: 1094: 1088: 1085: 1081: 1078: 1076: 1073: 1072: 1071: 1068: 1064: 1061: 1059: 1056: 1054: 1051: 1049: 1046: 1044: 1041: 1039: 1038:Ngāti Whakaue 1036: 1034: 1033:Uenuku-Kōpako 1031: 1029: 1026: 1024: 1021: 1019: 1016: 1014: 1011: 1010: 1009: 1006: 1004: 1001: 999: 998:Ngāti Huarere 996: 994: 991: 989: 988:Ngāti Pūkenga 986: 984: 983:Waitaha-a-Hei 981: 980: 978: 976: 972: 966: 965:Ngāi Te Rangi 963: 961: 958: 956: 955:Ngāti Pūkenga 953: 951: 950:Waitaha-a-Hei 948: 947: 945: 943: 939: 933: 930: 928: 925: 923: 920: 918: 915: 913: 910: 908: 907:Ngāti Raukawa 905: 901: 898: 897: 896: 893: 889: 888:Ngāti Te Wehi 886: 884: 881: 880: 879: 876: 875: 873: 871: 867: 861: 858: 856: 853: 851: 848: 846: 843: 841: 838: 836: 833: 831: 828: 826: 823: 819: 816: 814: 811: 809: 806: 804: 801: 799: 796: 795: 794: 791: 790: 788: 786: 782: 776: 773: 771: 768: 766: 763: 761: 758: 756: 753: 751: 748: 744: 741: 739: 738:Ngāti Tamaoho 736: 734: 731: 730: 729: 726: 722: 719: 717: 714: 712: 709: 707: 704: 702: 699: 698: 697: 694: 690: 687: 685: 682: 680: 677: 675: 672: 671: 670: 667: 666: 664: 662: 658: 652: 649: 647: 644: 642: 639: 635: 632: 631: 630: 627: 623: 620: 618: 615: 613: 610: 608: 605: 603: 600: 598: 595: 593: 590: 589: 588: 585: 584: 582: 580: 576: 572: 565: 560: 558: 553: 551: 546: 545: 542: 536: 533: 532: 512: 511: 506: 499: 483: 479: 473: 458: 454: 447: 431: 427: 421: 405: 404: 399: 393: 377: 371: 356: 352: 348: 342: 326: 322: 316: 301: 297: 290: 274: 268: 264: 254: 251: 250: 244: 242: 238: 234: 230: 226: 222: 218: 214: 210: 209:Supreme Court 206: 203:In 2018, the 201: 199: 195: 189: 187: 183: 182:Ngāti Tamaoho 179: 174: 172: 168: 167: 162: 158: 154: 150: 146: 145:east Auckland 142: 138: 134: 130: 126: 125: 115: 107: 101:Umupuia Marae 99: 95: 93: 89: 85: 81: 77: 73: 64: 59: 56: 52: 48: 43: 37: 33: 19: 1639:Iwi and hapū 1615:South Island 1598:Ngāti Rānana 1594:(Wellington) 1592:Ngāti Pōneke 1395:Ngāti Hauiti 1358:Ngāti Ruanui 1125:Te Ūpokorehe 1110:Ngāti Manawa 1013:Ngāti Pikiao 993:Ngāti Mākino 883:Ngāti Mahuta 849: 808:Ngāti Rongoū 769: 706:Te Uri-o-Hau 696:Ngāti Whātua 651:Ngāti Whātua 514:. Retrieved 508: 498: 486:. Retrieved 481: 472: 460:. Retrieved 456: 446: 434:. Retrieved 429: 420: 408:. Retrieved 401: 392: 380:. Retrieved 370: 358:. Retrieved 350: 341: 329:. Retrieved 324: 315: 303:. Retrieved 299: 289: 277:. Retrieved 267: 228: 202: 190: 175: 164: 143:, including 141:Hauraki Gulf 133:Tāmaki River 122: 120: 87: 71: 70: 36: 1581:Urban Māori 1501:Ngāti Kōata 1496:Ngāti Rārua 1385:Ngāti Rangi 1180:Ngāti Porou 1115:Ngāti Whare 622:Ngāi Takoto 436:21 November 403:Stuff.co.nz 253:List of iwi 229:mana whenua 196:sits on in 53:(tribe) in 1628:Categories 1588:(Auckland) 1540:Kāti Māmoe 1522:Waipounamu 1506:Ngāti Tama 1491:Ngāti Kuia 1461:Te Tau Ihu 1445:Te Āti Awa 1353:Ngāruahine 1348:Ngāti Maru 1337:Te Āti Awa 1326:Ngāti Tama 1142:Ngāi Tūhoe 1120:Whakatōhea 1080:Ngāti Hotu 1043:Ngāti Tahu 1028:Tūhourangi 975:Arawa Waka 917:Ngāti Hauā 825:Ngāti Hako 803:Ngāti Pāoa 798:Ngāti Maru 728:Te Waiohua 679:Ngāti Pāoa 674:Ngāti Maru 634:Ngāti Hine 607:Ngāti Kurī 597:Ngāti Kahu 592:Te Aupōuri 587:Muriwhenua 376:"About us" 325:Māori Maps 259:References 169:(chiefs), 129:Te Tō Waka 1530:Ngāi Tahu 1485:Rangitāne 1469:Ngāti Toa 1434:Ngāti Toa 1413:Rangitāne 1390:Ngāti Apa 1373:Ngāti Hau 1363:Ngā Rauru 1297:Rangitāne 1277:Te Wairoa 1105:Ngāti Awa 830:Ngāti Hei 793:Marutūāhu 669:Marutūāhu 617:Te Rarawa 457:NZ Herald 430:NZ Herald 321:"Umupuia" 221:Rangitoto 184:marae at 166:rangatira 153:Maungarei 18:Ngāti Tai 1600:(London) 1419:Muaūpoko 1343:Taranaki 1212:Tākitimu 1097:Mātaatua 1008:Te Arawa 927:Pouākani 711:Te Roroa 646:Ngātiwai 516:24 March 488:24 March 462:23 March 382:3 August 360:3 August 331:3 August 305:3 August 279:3 August 247:See also 217:Motutapu 157:Maraetai 86:region ( 84:Auckland 80:Clevedon 55:Māoridom 1565:Moriori 1535:Waitaha 1318:Hauāuru 1132:Ngāitai 1003:Tapuika 932:Rereahu 785:Hauraki 750:Ngā Oho 721:Te Taoū 629:Ngāpuhi 612:Te Pātū 273:"About" 135:to the 90:in the 32:Ngāitai 1552:Rēkohu 870:Tainui 661:Tāmaki 410:30 May 186:Karaka 161:Howick 151:, and 124:Tainui 88:Tāmaki 1611:North 1574:Other 510:Stuff 178:marae 149:Ōtara 76:Māori 74:is a 1613:and 518:2024 490:2024 464:2024 438:2023 412:2018 384:2019 362:2019 333:2019 307:2019 281:2019 239:and 219:and 159:and 482:RNZ 205:iwi 51:Iwi 1630:: 507:. 480:. 455:. 428:. 400:. 353:. 349:. 323:. 298:. 243:. 188:. 173:. 1508:‡ 1487:‡ 1471:‡ 1447:‡ 1436:‡ 1415:‡ 1339:‡ 1328:‡ 1299:‡ 563:e 556:t 549:v 520:. 492:. 466:. 440:. 414:. 386:. 364:. 335:. 309:. 283:. 34:. 20:)

Index

Ngāti Tai
Ngāitai
Iwi
Māoridom

Māori
Clevedon
Auckland
Māori language



Tainui
Te Tō Waka
Tāmaki River
Manukau Harbour
Hauraki Gulf
east Auckland
Ōtara
Maungarei
Maraetai
Howick
rangatira
Tara Te Irirangi
marae
Ngāti Tamaoho
Karaka
Macleans College
Bucklands Beach
iwi

Text is available under the Creative Commons Attribution-ShareAlike License. Additional terms may apply.